A nazari da muka yi jiya cikin Dalilan Dr. Ahmad Abubakar Mahmud Gumi na kore shigan Aljani jikin Dan-Adam, ya bayyana mana cewa; babu hujja ga Dr. Gumi a cikin Ayar nan ta Suratun Nahl da take kore "Sultani" ga Shaidan a kan Muminai, saboda ma'anar kalmar "sultan" a cikin Ayar ita ce: "Hujja" ba "karfi da iko" ba.
Kuma ko da an samu wasu sun fassara Ayar da haka to ba za ta zama Nassi Sarihi ba, saboda kalmar "Sultan" din tana daukar ma'ana fiye da daya, alhali kalma ba ta zama Nassi sai in ba ta da ma'ana fiye da daya.
Sa'annan ko da a ce: Kalmar Nassi ce to Nassi ne "Aam", wato gamamme, alhali mun kawo Hadisin Bukhari da Muslim da yake tabbatar da gudanar Shaidan a magudanan jinin Mutum. Don haka Hadisin ya khassase Umumin Ayar, saboda a wajen Jumhurin Malamai Hadisi "Ahaad" yana khassase Ayar Qur'ani. Kuma in ya khassase din, Dalalar Hadisin ya fi karfi a kan na Umumin Ayar, shi ya sa suke cewa; Dalalar "Aam" zato ne, Dalalar "Khaas" kuma yakini ne.
Wannan duka haka yake a wajen Jumhurin Malaman Fiqhu da Usul, kamar yadda muka nakalto daga Babban Malamin Malikiyya Al- Qarafiy a Littafinsa na Usul wanda Dr. Gumi ya yi aiki a kansa a Digirinsa na biyu (Masters).
To a yau kuma insha Allah za mu kawo Dalili ne a kan tasirin da Shaidani yake yi a jikin Dan-Adam.
Kasancewar ya tabbata a cikin Hadisin Safiyya Matar Annabi (saw); Shaidan yana shiga jikin Dan-Adam yana gudana a cikin magudanan jininsa, to haka kuma Shaidan din yana yin tasiri a kansa ya shafe shi da hauka ya cutar da shi.
Allah ya ce:
{ ﺍﻟَّﺬِﻳﻦَ ﻳَﺄْﻛُﻠُﻮﻥَ ﺍﻟﺮِّﺑَﺎ ﻟَﺎ ﻳَﻘُﻮﻣُﻮﻥَ ﺇِﻟَّﺎ ﻛَﻤَﺎ ﻳَﻘُﻮﻡُ ﺍﻟَّﺬِﻱ ﻳَﺘَﺨَﺒَّﻄُﻪُ ﺍﻟﺸَّﻴْﻄَﺎﻥُ ﻣِﻦَ ﺍﻟْﻤَﺲِّ { [ ﺍﻟﺒﻘﺮﺓ : 275 ]
A cikin wannar Ayar Allah ya tabbatar da cewa; Shaidan yana buge mutum ya shafe shi da hauka.
MA'ANAR KALMAR ( ﻳَﺘَﺨَﺒَّﻄُﻪُ ) :
Ma'anar kalmar: ( ﻳَﺘَﺨَﺒَّﻄُﻪُ ) a Yaren Larabci, ita ce: yana buge shi.
Al- Jauhariy ya ce:
[ ﺧﺒﻂ ] ﺧﺒﻂ ﺍﻟﺒﻌﻴﺮ ﺍﻷﺭﺽ ﺑﻴﺪﻩ ﺧﺒﻄﺎ : ﺿﺮﺑﻬﺎ .
ﺍﻟﺼﺤﺎﺡ ﺗﺎﺝ ﺍﻟﻠﻐﺔ ﻭﺻﺤﺎﺡ ﺍﻟﻌﺮﺑﻴﺔ ( /3 1121 )
Ibnu Faris ya ce:
( ﺧﺒﻂ ) ﺍﻟﺨﺎﺀ ﻭﺍﻟﺒﺎﺀ ﻭﺍﻟﻄﺎﺀ ﺃﺻﻞ ﻭﺍﺣﺪ ﻳﺪﻝ ﻋﻠﻰ ﻭﻁﺀ ﻭﺿﺮﺏ . ﻳﻘﺎﻝ ﺧﺒﻂ ﺍﻟﺒﻌﻴﺮ ﺍﻷﺭﺽ ﺑﻴﺪﻩ : ﺿﺮﺑﻬﺎ . ﻭﻳﻘﺎﻝ ﺧﺒﻂ ﺍﻟﻮﺭﻕ ﻣﻦ ﺍﻟﺸﺠﺮ، ﻭﺫﻟﻚ ﺇﺫﺍ ﺿﺮﺑﻪ ﻟﻴﺴﻘﻂ . ﻭﻗﺪ ﻳﺤﻤﻞ ﻋﻠﻰ ﺫﻟﻚ، ﻓﻴﻘﺎﻝ ﻟﺪﺍﺀ ﻳﺸﺒﻪ ﺍﻟﺠﻨﻮﻥ : ﺍﻟﺨﺒﺎﻁ، ﻛﺄﻥ ﺍﻹﻧﺴﺎﻥ ﻳﺘﺨﺒﻂ . ﻗﺎﻝ ﺍﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﻰ : } ﺇﻻ ﻛﻤﺎ ﻳﻘﻮﻡ ﺍﻟﺬﻱ ﻳﺘﺨﺒﻄﻪ ﺍﻟﺸﻴﻄﺎﻥ ﻣﻦ ﺍﻟﻤﺲ { [ ﺍﻟﺒﻘﺮﺓ : 275 ] .
ﻣﻘﺎﻳﻴﺲ ﺍﻟﻠﻐﺔ ( /2 241 (
Haka su ma Malaman Ma'anonin Kalmomin Al- Qur'anin suka fassara.
Abu Ubaid ya ce: a Larabci ana amfani da Kalmar ( ﻳَﺘَﺨَﺒَّﻄُﻪُ ) a bugu/duka da mutum zai fadi a kasa, imma saboda hauka da fitar hankali ko waninsa:
( ﺧﺒﻂ ) ﻭﻗﻮﻟﻪ : } ﻛﻤﺎ ﻳﻘﻮﻡ ﺍﻟﺬﻱ ﻳﺘﺨﺒﻄﻪ ﺍﻟﺸﻴﻄﺎﻥ ﻣﻦ ﺍﻟﻤﺲ { ﺃﻱ ﻛﻤﺎ ﻳﻘﻮﻝ ﺍﻟﻤﺠﻨﻮﻥ [ /87 ﺏ ] ﻓﻲ ﺣﺎﻟﺔ ﺟﻨﻮﻧﻪ ﺃﻱ ﺃﺻﺮﺥ ﻓﺴﻘﻂ، ﻭﻛﻞ ﻣﻦ ﺿﺮﺑﻪ ﺍﻟﺒﻌﻴﺮ ﺑﻴﺪﻩ ﻓﺼﺮﻋﻪ ﻓﻘﺪ ﺧﺒﻄﻪ ﻭﺗﺨﺒﻄﻪ .
ﺍﻟﻐﺮﻳﺒﻴﻦ ﻓﻲ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﻭﺍﻟﺤﺪﻳﺚ ( /2 529 )
Haka shi ma Ragib Al- Asfahaniy ya ce; shi ne duka maras tsari:
ﺍﻟﺨﺒﻂ : ﺍﻟﻀﺮﺏ ﻋﻠﻰ ﻏﻴﺮ ﺍﺳﺘﻮﺍﺀ
ﺍﻟﻤﻔﺮﺩﺍﺕ ﻓﻲ ﻏﺮﻳﺐ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ( ﺹ : 273 )
Saboda haka Kalmar ( ﻳﺘﺨﺒﻄﻪ) ma'anarta a Larabci ita ce: duka da bugu wanda yake kayar da mutum ya fadi a kasa.
MA'ANAR KALMAR ( ﺍﻟﻤﺲ ):
Ita kuma Kalmar ( ﺍﻟﻤﺲ ) tana zuwa ne da ma'anar, shafa mai cutarwa da rashin lafiya ko hauka, Al- Ragib ya ce:
ﻭﺍﻟﻤﺲ ﻳﻘﺎﻝ ﻓﻲ ﻛﻞ ﻣﺎ ﻳﻨﺎﻝ ﺍﻹﻧﺴﺎﻥ ﻣﻦ ﺃﺫﻯ .
ﺍﻟﻤﻔﺮﺩﺍﺕ ﻓﻲ ﻏﺮﻳﺐ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ( ﺹ : 767 )
Shi ya sa Allah ya hakaito mana daga Annabi Ayyub (as) ya ce:
{ ﻭَﺍﺫْﻛُﺮْ ﻋَﺒْﺪَﻧَﺎ ﺃَﻳُّﻮﺏَ ﺇِﺫْ ﻧَﺎﺩَﻯ ﺭَﺑَّﻪُ ﺃَﻧِّﻲ ﻣَﺴَّﻨِﻲَ ﺍﻟﺸَّﻴْﻄَﺎﻥُ ﺑِﻨُﺼْﺐٍ ﻭَﻋَﺬَﺍﺏٍ { [ ﺹ : 41 ]
A wannar Ayar Allah ya tabbatar mana da cewa; Shaidan yana shafan mutum da abu mai cutarwa.
Kuma Allah ya tabbatar da cewa; shafa yana kasancewa ne da cutarwa a cikin Ayoyi da dama:
{ ﻭَﺇِﺫَﺍ ﻣَﺲَّ ﺍﻟْﺈِﻧْﺴَﺎﻥَ ﺍﻟﻀُّﺮُّ { [ ﻳﻮﻧﺲ : 12 ]
Ya ce:
{ ﺇِﺫَﺍ ﻣَﺴَّﻜُﻢُ ﺍﻟﻀُّﺮُّ ﻓَﺈِﻟَﻴْﻪِ ﺗَﺠْﺄَﺭُﻭﻥَ { [ ﺍﻟﻨﺤﻞ : 53 ]
Ya ce:
{ ﻭَﺇِﺫَﺍ ﻣَﺴَّﻜُﻢُ ﺍﻟﻀُّﺮُّ ﻓِﻲ ﺍﻟْﺒَﺤْﺮِ { [ ﺍﻹﺳﺮﺍﺀ : 67 ]
Ka ga a wurare da yawa in Allah ya ambaci cutuwa ( ﺍﻟﻀﺮ ) sai ya yi amfani da Kalmar shafa ( ﺍﻟﻤﺲ ).
Don haka wadannan Ayoyi suna tabbatar mana cewa; in an ce: Shaidan ya buge mutum ya shafe shi, ma'ana ya cutar da shi kenan. Kuma ga shi har Shaidan ya shafi Annabi Ayyub (as) ya cutar da shi da azabtarwa.
Haka kuma ita Kalmar ( ﺍﻟﻤﺲ ) a Larabci tana daukar ma'anar Hauka. Abu Ubaid ya ce:
ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻰ : } ﺍﻟﺬﻱ ﻳﺘﺨﺒﻄﻪ ﺍﻟﺸﻴﻄﺎﻥ ﻣﻦ ﺍﻟﻤﺲ { ﺍﻟﻤﺲ : ﺍﻟﺠﻨﻮﻥ .
ﺍﻟﻐﺮﻳﺒﻴﻦ ﻓﻲ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﻭﺍﻟﺤﺪﻳﺚ ( /6 1751 )
Wannan ya sa a Larabci ake kiran wanda yake da hauka da ( ﺍﻟﻤﻤﺴﻮﺱ) wato; wanda Shaidani ya shafe shi da hauka:
Al- Jauhariy ya ce:
ﻭﺍﻟﻤﻤﺴﻮﺱ : ﺍﻟﺬﻯ ﺑﻪ ﻣﺲ ﻣﻦ ﺟﻨﻮﻥ .
ﺍﻟﺼﺤﺎﺡ ﺗﺎﺝ ﺍﻟﻠﻐﺔ ﻭﺻﺤﺎﺡ ﺍﻟﻌﺮﺑﻴﺔ ( /3 978 )
Ibnu Faris ya ce:
ﻭﺍﻟﻤﻤﺴﻮﺱ : ﺍﻟﺬﻱ ﺑﻪ ﻣﺲ، ﻛﺄﻥ ﺍﻟﺠﻦ ﻣﺴﺘﻪ .
ﻣﻘﺎﻳﻴﺲ ﺍﻟﻠﻐﺔ ( /5 271 )
Saboda haka abin da ya gabata shi ne ma'anonin wadannan kalimomi guda biyu ( ﻳﺘﺨﺒﻄﻪ ) , ( ﺍﻟﻤﺲ ) da suka zo a cikin Ayar.
FASSARAR MALAMAN TAFSIRI GA AYAR:
Ga fassarar Malaman Tafsiri kuma kamar haka:
1- Ibnu Jarir ya ce:
ﻻ ﻳﻘﻮﻣﻮﻥ ﻓﻲ ﺍﻵﺧﺮﺓ ﻣﻦ ﻗﺒﻮﺭﻫﻢ ﺇﻻ ﻛﻤﺎ ﻳﻘﻮﻡ ﺍﻟﺬﻱ ﻳﺘﺨﺒﻄﻪ ﺍﻟﺸﻴﻄﺎﻥ ﻣﻦ ﺍﻟﻤﺲ؛ ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺬﻟﻚ : ﻳﺘﺨﺒﻠﻪ ﺍﻟﺸﻴﻄﺎﻥ ﻓﻲ ﺍﻟﺪﻧﻴﺎ، ﻭﻫﻮ ﺍﻟﺬﻱ ﻳﺘﺨﺒﻄﻪ ﻓﻴﺼﺮﻋﻪ ﻣﻦ ﺍﻟﻤﺲ، ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻦ ﺍﻟﺠﻨﻮﻥ، ﻭﺑﻤﺜﻞ ﻣﺎ ﻗﻠﻨﺎ ﻓﻲ ﺫﻟﻚ ﻗﺎﻝ ﺃﻫﻞ ﺍﻟﺘﺄﻭﻳﻞ
ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺍﻟﻄﺒﺮﻱ = ﺟﺎﻣﻊ ﺍﻟﺒﻴﺎﻥ ﻁ ﻫﺠﺮ ( /5 38 - 39 )
Sai ya ruwaito haka daga Magabata Masana Tafsiri:
(1) Qatada ya ce:
ﻋﻦ ﻗﺘﺎﺩﺓ ﻓﻲ ﻗﻮﻟﻪ : } ﻻ ﻳﻘﻮﻣﻮﻥ ﺇﻻ ﻛﻤﺎ ﻳﻘﻮﻡ ﺍﻟﺬﻱ ﻳﺘﺨﺒﻄﻪ ﺍﻟﺸﻴﻄﺎﻥ ﻣﻦ ﺍﻟﻤﺲ { [ ﺍﻟﺒﻘﺮﺓ : 275 ] ﻗﺎﻝ : « ﻫﻮ ﺍﻟﺘﺨﺒﻞ ﺍﻟﺬﻱ ﻳﺘﺨﺒﻠﻪ ﺍﻟﺸﻴﻄﺎﻥ ﻣﻦ ﺍﻟﺠﻨﻮﻥ »
ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺍﻟﻄﺒﺮﻱ = ﺟﺎﻣﻊ ﺍﻟﺒﻴﺎﻥ ﻁ ﻫﺠﺮ ( /5 40 )
(2) Al- Rabee'i ya ce:
ﻋﻦ ﺍﻟﺮﺑﻴﻊ، ﻓﻲ ﻗﻮﻟﻪ : } ﺍﻟﺬﻳﻦ ﻳﺄﻛﻠﻮﻥ ﺍﻟﺮﺑﺎ ﻻ ﻳﻘﻮﻣﻮﻥ ﺇﻻ ﻛﻤﺎ ﻳﻘﻮﻡ ﺍﻟﺬﻱ ﻳﺘﺨﺒﻄﻪ ﺍﻟﺸﻴﻄﺎﻥ ﻣﻦ ﺍﻟﻤﺲ { [ ﺍﻟﺒﻘﺮﺓ : 275 ] ﻗﺎﻝ : « ﻳﺒﻌﺜﻮﻥ ﻳﻮﻡ ﺍﻟﻘﻴﺎﻣﺔ ﻭﺑﻬﻢ ﺧﺒﻞ ﻣﻦ ﺍﻟﺸﻴﻄﺎﻥ »
ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺍﻟﻄﺒﺮﻱ = ﺟﺎﻣﻊ ﺍﻟﺒﻴﺎﻥ ﻁ ﻫﺠﺮ ( /5 40 )
MA'ANAR KALMAR ( ﺧﺒﻞ ):
Ma'anar Kalmar ( ﺧﺒﻞ ) ita ce Hauka da rashin lafiya da rikicewa:
* Al- Ragib ya ce:
ﺍﻟﺨﺒﺎﻝ ﺍﻟﻔﺴﺎﺩ ﺍﻟﺬﻱ ﻳﻠﺤﻖ ﺍﻟﺤﻴﻮﺍﻥ ﻓﻴﻮﺭﺛﻪ ﺍﺿﻄﺮﺍﺑﺎ، ﻛﺎﻟﺠﻨﻮﻥ ﻭﺍﻟﻤﺮﺽ ﺍﻟﻤﺆﺛﺮ ﻓﻲ ﺍﻟﻌﻘﻞ ﻭﺍﻟﻔﻜﺮ
ﺍﻟﻤﻔﺮﺩﺍﺕ ﻓﻲ ﻏﺮﻳﺐ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ( ﺹ : 274 )
*Al- Jauhariy ya ce:
ﻭﺍﻟﺨﺒﻞ، ﺑﺎﻟﺘﺤﺮﻳﻚ : ﺍﻟﺠﻦ . ﻳﻘﺎﻝ : ﺑﻪ ﺧﺒﻞ، ﺃﻱ ﺷﺊ ﻣﻦ ﺃﻫﻞ ﺍﻷﺭﺽ . ﻭﻗﺪ ﺧﺒﻠﻪ ﻭﺧﺒﻠﻪ ﻭﺍﺧﺘﺒﻠﻪ، ﺇﺫﺍ ﺃﻓﺴﺪ ﻋﻘﻠﻪ ﺃﻭ ﻋﻀﻮﻩ
ﺍﻟﺼﺤﺎﺡ ﺗﺎﺝ ﺍﻟﻠﻐﺔ ﻭﺻﺤﺎﺡ ﺍﻟﻌﺮﺑﻴﺔ ( /4 1682 )
* Ibnu Faris ya ce:
ﻓﺎﻟﺨﺒﻞ : ﺍﻟﺠﻨﻮﻥ .
ﻣﻘﺎﻳﻴﺲ ﺍﻟﻠﻐﺔ ( /2 242 )
* Abu Ubaid ya ce:
ﻗﻮﻟﻪ : } ﻭﻣﺎ ﺯﺍﺩﻭﻛﻢ ﺇﻻ ﺧﺒﺎﻻ { ﻭﺍﻟﺨﺒﺎﻝ ﻭﺍﻟﺨﺒﻞ ﺍﻟﻔﺴﺎﺩ، ﻭﻗﺪ ﻳﻜﻮﻥ ﺫﻟﻚ ﻓﻲ ﺍﻷﻓﻌﺎﻝ ﻭﺍﻷﺑﺪﺍﻥ، ﻭﺍﻟﻌﻘﻮﻝ، ﻭﻳﻘﺎﻝ : ﺧﺒﻠﺔ ﺍﻟﺠﻦ، ﻭﺑﻪ ﺳﻤﻰ ﺍﻟﺠﻦ ﺍﻟﺨﺒﻞ
ﺍﻟﻐﺮﻳﺒﻴﻦ ﻓﻲ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﻭﺍﻟﺤﺪﻳﺚ ( /2 530 )
(3) Shi ya sa Al- Suddiy ya fassara shi da Hauka kai tsaye inda ya ce:
ﻋﻦ ﺍﻟﺴﺪﻱ : } ﺍﻟﺬﻳﻦ ﻳﺄﻛﻠﻮﻥ ﺍﻟﺮﺑﺎ ﻻ ﻳﻘﻮﻣﻮﻥ ﺇﻻ ﻛﻤﺎ ﻳﻘﻮﻡ ﺍﻟﺬﻱ ﻳﺘﺨﺒﻄﻪ ﺍﻟﺸﻴﻄﺎﻥ ﻣﻦ ﺍﻟﻤﺲ { [ ﺍﻟﺒﻘﺮﺓ : 275 ] « ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻦ ﺍﻟﺠﻨﻮﻥ »
ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺍﻟﻄﺒﺮﻱ = ﺟﺎﻣﻊ ﺍﻟﺒﻴﺎﻥ ﻁ ﻫﺠﺮ ( /5 41 )
2- Al- Wahidiy ya ce:
{ ﺇﻻ ﻛﻤﺎ ﻳﻘﻮﻡ ﺍﻟﺬﻱ ﻳﺘﺨﺒﻄﻪ ﺍﻟﺸﻴﻄﺎﻥ { [ ﺍﻟﺒﻘﺮﺓ : 275 ] ﺍﻟﺘﺨﺒﻂ ﻣﻌﻨﺎﻩ : ﺍﻟﻀﺮﺏ ﻋﻠﻰ ﻏﻴﺮ ﺍﺳﺘﻮﺍﺀ، ﻭﻳﻘﺎﻝ ﻟﻠﺬﻱ ﻳﺘﺼﺮﻑ ﻓﻲ ﺃﻣﺮ ﻭﻻ ﻳﻬﺘﺪﻱ ﻓﻴﻪ : ﻳﺨﺒﻂ ﺧﺒﻂ ﻋﺸﻮﺍﺀ .
ﻭﻣﻨﻪ ﻗﻮﻝ ﺯﻫﻴﺮ :
ﺭﺃﻳﺖ ﺍﻟﻤﻨﺎﻳﺎ ﺧﺒﻂ ﻋﺸﻮﺍﺀ ﻣﻦ ﺗﺼﺐ ... ﺗﻤﺘﻪ ﻭﻣﻦ ﺗﺨﻄﺊ ﻳﻌﻤﺮ ﻓﻴﻬﺮﻡ
ﻭﺗﺨﺒﻄﻪ ﺍﻟﺸﻴﻄﺎﻥ : ﺇﺫﺍ ﻣﺴﻪ ﺑﺨﺒﻞ ﺃﻭ ﺟﻨﻮﻥ، ﻳﻘﺎﻝ : ﺑﻪ ﺧﺒﻄﺔ ﻣﻦ ﺟﻨﻮﻥ .
ﻭﻗﻮﻟﻪ : ﻣﻦ ﺍﻟﻤﺲ ﺍﻟﻤﺲ : ﺍﻟﺠﻨﻮﻥ، ﻳﻘﺎﻝ : ﻣﺲ ﺍﻟﺮﺟﻞ ﻓﻬﻮ ﻣﻤﺴﻮﺱ ﻭﺑﻪ ﻣﺲ ﻭﺃﻟﺲ .
ﻭﺃﺻﻠﻪ ﻣﻦ ﺍﻟﻤﺲ ﺑﺎﻟﻴﺪ، ﻛﺄﻥ ﺍﻟﺸﻴﻄﺎﻥ ﻳﻤﺲ ﺍﻹﻧﺴﺎﻥ ﻓﻴﺠﻨﻪ، ﺛﻢ ﺳﻤﻲ ﺍﻟﺠﻨﻮﻥ ﻣﺴﺎ، ﻛﻤﺎ ﺃﻥ ﺍﻟﺸﻴﻄﺎﻥ ﻳﺘﺨﺒﻄﻪ ﺑﺮﺟﻠﻪ ﻓﻴﺨﺒﻠﻪ، ﻓﺴﻤﻲ ﺍﻟﺠﻨﻮﻥ ﺧﺒﻄﺔ .
ﺍﻟﺘﻔﺴﻴﺮ ﺍﻟﻮﺳﻴﻂ ﻟﻠﻮﺍﺣﺪﻱ ( /1 394 )
3- Al- Bagwiy ya ce:
{ ﻣﻦ ﺍﻟﻤﺲ { ﺃﻱ ﺍﻟﺠﻨﻮﻥ ﻳﻘﺎﻝ : ﻣﺲ ﺍﻟﺮﺟﻞ ﻓﻬﻮ ﻣﻤﺴﻮﺱ ﺇﺫﺍ ﻛﺎﻥ ﻣﺠﻨﻮﻧﺎ، ﻭﻣﻌﻨﺎﻩ : ﺃﻥ ﺁﻛﻞ ﺍﻟﺮﺑﺎ ﻳﺒﻌﺚ ﻳﻮﻡ ﺍﻟﻘﻴﺎﻣﺔ ﻭﻫﻮ ﻛﻤﺜﻞ ﺍﻟﻤﺼﺮﻭﻉ .
ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺍﻟﺒﻐﻮﻱ - ﻃﻴﺒﺔ ( /1 341 ) ، ﻭﺍﻧﻈﺮ : ﺷﺮﺡ ﺍﻟﺴﻨﺔ ﻟﻠﺒﻐﻮﻱ ( /8 49 )
Ga shi kamar yadda muka gani, duka wadannan Malaman Tafsiri suna fassara Ayar ce da bugun Aljani da hauka, kuma ga shi mun ga ma'anar kalmomin Ayar a wajen Malaman Yaren Larabci. Kuma kamar yadda muka gani; Allah ya tabbatar mana da cewa; Shaidan ya shafi Annabi Ayyuba (as) da cuta da azaba.
Wannar Aya ta Annabi Ayyub (as) ita take kara rushe kafa hujja da Dr. Gumi ya yi da Ayar "Sultan" ta Suratun Nahl, da yake cewa: Shaidan ba shi da wani karfi da ikon cutarwa a kan mutum.
Don haka muna fatan Dr. Gumi zai yi nazari cikin ma'anonin wadannan Ayoyin da Dalalarsu.
Sa'annan kuma Dr. Gumi ya ce; Shigan Aljani jikin Dan-Adam Aqida ce ta Kiristoci, alhali kuwa wannan ba matsala ba ne, saboda mu Qur'ani da Sunna ne suka zo mana da shi ba daga wajen Kiristocin muka dauko ba. In abu ya tabbata a Qur'ani da Sunna babu damuwa in an same shi a cikin Littatafai da suka gabaci Qur'ani.
Allahu A'alam.